🔸مقدمه
آیا تا به‌حال عبارتِ دیاگرام P&ID به گوشتان خورده‌است؟ در صنعت، این عبارت به‌صورتِ Piping & Instrumentation Diagram یا نمودار لوله‌کشی و ابزاردقیق شناخته می‌شود. دیاگرام پایپنیگ و ابزارقیق یکی از مهم‌ترین اسناد پروژه‌های ساخت و نصب است. اغلب واحدهای تولیدی، دارای هوای فشرده، بخارآب، آبِ سرد و سایر فرآیندها هستند که نیازمند استفاده از لوله‌کشی هستند. برای کنترل‌کردن تمامِ این نوع از انرژی‌ها ما نیاز به استفاده از ابزاردقیق (instrumentation) داریم. این تجهیزاتِ ابزاردقیق شامل، شیرها، فشارسنج‌ها، پمپ‌ها و مخزن‌های ذخیره‌کننده هستند.
🔸دیاگرام P&ID
یک دیاگرام P&ID اطّلاعات تمامیِ این تجیهزات را برای شخص تعمیرکار، اُپراتور و مهندس نشان می‌دهد تا آن‌ها بتوانند به‌درسی کار خود را انجام دهند. در نگاهِ اوّل ممکن است که ظاهرِ این نمودار (نقشه) ترسناک به‌نظر برسد. امّا با ساده‌سازی می‌توان اطلاعات مفیدی درباره هر کدام از نمادهای آن به‌دست آورد.
در این دیاگرام، ارتباط میانِ تجهیزات فرآیندی و ابزار دقیق موردِ استفاده در فرآیندِ کنترلی نشان داده می‌شود. در تصاویر زیر تعدادی از این نمودارها را مشاهده می‌کنید.
همان‌طور که از تصاویر مشخّص است، نمودار P&ID یک شِمای کلّی از تاسیسات است. جالب است بدانید که نمودار P&ID بر اساس نمودارِ جریان فرآیند یا همان PFD طرّاحی شده‌است. در نمودار P&ID برای نشان‌دادنِ تجهیزات به‌کاررفته از نمادها و نشانه‌های خاصّی استفاده می‌کنند. این نمادها و نشانه‌ها بر اساس غالباً بر اساس استاندارد ISA که سرواژه‌شده‌ی عبارت Instrument Society of America یا انجمنِ ابزاردقیق آمریکا طراحی گشته‌اند.
🔸در دیاگرام P&ID چه اطّلاعاتی نمایش داده می‌شود؟
معمولاً در نمودارهای P&ID اطلاعات زیر جهت استفاده‌ی مهندسان و تکنیسین‌ها نمایش داده می‌شود.
• تجهیزاتِ ابزاردقیق و مشخصات آن‌ها
• تجهیزاتِ مکانیکی و مشخصاتِ آن‌ها
• شیرها که به‌صورت لاتین با عبارت Valve نمایش داده می‌شود.
• تمامیِ اطلاعات مربوط به لوله‌کشی‌ها مانند : شماره خط لوله‌ها، اندازه لوله‌ها، جهتِ جریان و …
• خطوط شروع و تخلیه جریان
• روش‌های اتّصالات مانند : جوش، فلنج یا باز و بسته‌بودنِ آن‌ها
🔸نحوه خواندن دیاگرام P&ID
برای خواندن هر دیاگرام P&ID بایستی به راهنما (legend) آن مراجعه کنیم تا بتوانیم درک درستی از نمادها و نشانه‌های به‌کاررفته در آن داشته‌باشیم. لازم به تذکر است که اغلب دیاگرام‌های P&ID دارای نمادهای مشابه هستند لذا جهت اطمینان کامل توصیه می‌شود که به راهنمای آن مراجعه شود. به‌طور مثال، در تصویر زیر نماد خطوط لوله‌کشی فرآیندی و زیرزمینی در دیاگرام P&ID به‌تصویر کشیده‌شده‌است.
مطابق با استاندارد ISA S5.1 نمادهای مختلفی برای نشان‌دادن اجزاء مختلف بر روی نقشه P&ID درنظر گرفته‌شده‌است.
🔸 نماد دایره
براساس این استاندارد، تمامیِ تجهیزاتی که بر روی خطوط و مخازن نصب می‌شوند را با نماد دایره نشان می‌دهند. این تجهیزات می‌تواند یک فشارسنج، دماسنج و یا ترانسمیتردما یا فشار باشد.
🔸نتیجه‌گیری
در مهندسیِ کنترل و ابزاردقیق، نقشه‌خوانیِ P&ID یکی از مهم‌ترین کارهایست که با آن سروکار خواهید داشت. یک مهندس ابزاردقیق بدون داشتن دانشِ نقشه‌خوانیِ P&ID قادر نخواهد بود که از مدارک و مستندات دیگران استفاده نماید. در این مقاله آموختیم که دیاگرام P&ID درواقع نشان‌دهنده نحوه ارتباط تجهیزات ابزاردقیق و مسیرهای لوله‌کشی در یک پروژه عملیاتی است. آموختیم که در نقشه‌خوانی P&ID سه مورد اهمیت ویژه‌ای دارند. 1. لوله‌ها که دراصطلاح Piping گفته می‌شود. 2. تجهیزاتِ ابزاردقیق که به‌صورت Instrument درنظر گرفته می‌شود که شامل تجهیزاتی هم‌چون سطح‌سنج، فشارسنج هستند. 3. درنهایت تجهیزاتِ دیگر (Equipment) که دربرگیرنده مخازن، درام‌ها، موتورها، پمپ‌ها هستند.
🔸خرید تجهیزات ابزاردقیق
آرکاکنترل، به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین تامین‌کننده‌های تجهیزات ابزاردقیق در ایران(تهران)، آمادگیِ خود را جهت تامین تجهیزات ابزاردقیق واحدهای صنعتی، کارخانجات و صنایع اعلام می‌دارد. برای خرید تجهیزات ابزاردقیق کافیست نام محصول خود را به واتساپ آرکاکنترل به شماره (5438-931-0912) ارسال نمایید و پس از دریافت مشاوره رایگان پیش از خرید، در صورت رضایت از قیمت، خرید خود را نهایی کنید.
